Nadgodziny, ile płatne. Ile należy się za nadgodziny

Osoby będące pracownikami często pracują dłużej, niż zakłada wymiar czasu pracy obowiązujący w firmie. Powodów tego stanu jest wiele — zaczynając od chęci dodatkowego zarobku, a na wymaganiach szefostwa kończąc. Warto pochylić się nad tematem nadgodzin i znaleźć odpowiedzi na najważniejsze pytania, z którymi zmagają się zatrudnieni pracownicy. W tym artykule wyjaśnimy, czym są nadgodziny, ile płatne i jak powinna wyglądać praca w godzinach nadliczbowych.

Co to są nadgodziny?

Ogólnie przyjęty w środowisku pracowników termin „nadgodziny” dotyczy pracy, którą wykonuje pracownik w godzinach nadmiarowych. Ten stan rzeczy jest rzeczywistością znacznej części aktualnie zatrudnionych osób. Są dwa główne powody, dla których pracownicy decydują się na pracę w godzinach nadliczbowych. Pierwszą kwestią jest chęć zarobienia dodatkowych pieniędzy oprócz normalnego wynagrodzenia. Drugą przyczyną jest pojawienie się szczególnych potrzeb pracodawcy. Warto podkreślić, że taka forma dorobienia jest możliwa, ale nie we wszystkich przedsiębiorstwach. Są natomiast zawody, w których praca na nadgodziny zdarza się często.

Nadgodziny występują w dwóch formach i rozliczane są w przyjętym okresie rozliczeniowym. Wyróżniamy:

• nadgodziny dobowe – liczba nadgodzin, która przekracza dobowy ośmiogodzinny standard czasu, który przeznaczony jest na pracę;
• nadgodziny średniotygodniowe – liczba nadgodzin, która przekracza statystyczny tygodniowy 40-godzinny standard czasu przeznaczonego na pracę.

Nadgodziny – kiedy są dopuszczalne?

Możliwość przedłużenia dobowego wymiaru czasu pracy jest dopuszczalna w przypadku:

• konieczności prowadzenia akcji ratowniczej,
• ochrony mienia i zdrowia ludzkiego,
• usunięcia awarii,
• potrzeby wykonania dużego zlecenia.

Przytoczone sytuacje odnoszą się do zdarzeń, które nie występują na co dzień, a ich pojawienie się trudno przewidzieć. Jednakże ważną kwestią jest to, że niewłaściwa organizacja pracy, ergonomia oraz kwestia rachunku ekonomicznego nie mogą być zaklasyfikowane jako szczególne potrzeby osoby zatrudniającej. W takim przypadku można odmówić przyjścia na nadgodziny.

Są to skłonności o szczególnym znaczeniu, niecodzienne, różniące się od standardowych potrzeb dotyczących prowadzonej działalności (wyrok SN z 26.05.2000 r., I PKN 667/99).

Nadgodziny na wniosek pracownika

Chcąc korzystać właściwie z prawa do pracy w godzinach ponadwymiarowych, warto wiedzieć, jakie obowiązują nas limity. Otóż Kodeks Pracy wskazuje, że pracownik powinien móc odpocząć 11 godzin w ciągu dnia pracy. To natomiast wskazuje, że maksymalnie może on wyrobić 150 nadgodzin w roku kalendarzowym, co w przeliczeniu wynosi 12,5 godziny w miesiącu.

Nadgodziny mogą być zlecane przez pracodawcę, ale też przyznane na pisemny wniosek pracownika. Pismo takie oznacza wyrażenie zgody na pracę w godzinach nadliczbowych.

Kto nie może pracować na nadgodziny?

Warto wspomnieć także o ograniczeniach personalnych. Nie każdy bowiem może pracować w godzinach ponadwymiarowych. Do takich grup należą:

• kobiety w ciąży,
• pracownicy młodociani,
• osoby, których dziecko nie ukończyło 4 roku życia, jeśli nie została przez nich wyrażona zgoda na godziny nadliczbowe,
• osoby, które pracują w warunkach, w których stężenie szkodliwych substancji w nadmiarze może zaszkodzić ich zdrowiu,
• pracownicy z orzeczonym umiarkowanym i znacznym stopniem niepełnosprawności.

W ostatniej grupie wyjątek stanowią zatrudnieni do ochrony mienia. Zakaz pracy dłużej, niż wynika z rozkładu czasu pracy, nie obowiązuje, jeżeli pracownik wyrazi zgodę na nadgodziny. Niepełnosprawni muszą też mieć zaświadczenie lekarza o braku przeciwwskazań do pracy dłużej.

Nadgodziny ile płatne? Jak dużo można dorobić?

Za pracę w godzinach nadliczbowych pracownikowi przysługuje udzielenie czasu wolnego lub dodatkowe wynagrodzenie za każdą godzinę pracy wykraczającą poza dobowy wymiar czasu pracy.

Wynagrodzenie za pracę w godzinach dodatkowych nie jest dowolne. Określa je Kodeks Pracy, a dokładniej art. 151., który mówi:

„Pracownik, który wykonuje swoją pracę w godzinach nadmiarowych, powinien otrzymać poza standardową wypłatą dodatek, który w wynosi:

·      100% wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających:

• w godzinach nocnych;
• w niedzielę oraz święta, które nie są dla pracownika standardowymi dniami pracy. Jeżeli zgadza się to z dotyczącym go planem czasu pracy;
• w każdym dniu, który uznany został za dzień wolny od pracy i udzielony został zatrudnionej osobie w zamian za wykonywaną pracę w niedzielę lub dni uznane za święta. Praca ta ma dotyczyć standardowego wymiaru pracy.

·      50% wynagrodzenia – należy się zatrudnionej osobie, której nadgodziny przypadają na inne dni, niż zostały określone w pierwszym podpunkcie.”

Nadgodziny a czas wolny — jak przeliczać?

Wykonywanie obowiązków służbowych dłużej, niż obowiązujące pracownika normy czasu pracy, może skutkować przyznania czasu wolnego. Praca w nadgodzinach jest rozliczana według reguł, które określa Kodeks Pracy.

Jeśli inicjatywa wyszła od pracownika, może on starać się o czas wolny w liczbie odpowiadającej wypracowanym nadgodzinom (tzn. 100%). Jeśli natomiast występują szczególne potrzeby pracodawcy, pracownikowi przysługuje prawo do dłuższego wolnego:

liczba nadgodzin pracownika + połowa tych nadgodzin przydzielona przez pracodawcę (tzn. 150%).

Jak liczyć nadgodziny?

Potencjalni pracodawcy obciążeni są obowiązkiem, który wymusza na nich szanowanie i trzymanie się odgórnie ustalonych przepisów. Dotyczą one czasu, który ma być przeznaczony na pracę w godzinach nadprogramowych, które są wypracowywane przez pracowników. Pełnienie powierzonych obowiązków w godzinach, które przekraczają wcześniej ustalone normy pracy, wymusza na pracodawcy właściwe wynagradzanie swoich podwładnych.

W podstawowym systemie czasu pracy przyjęty jest wymiar świadczenia pracy: 8 godzin w ciągu doby oraz średnio 40 godzin tygodniowo.

Nie zawsze opieramy się na pięciodniowym tygodniu pracy. W momencie zmian systemu z podstawowego na: np. przerywany, równoważny bądź zadaniowy, stosuje się także dłuższe okresy rozliczeniowe. Należy jednak brać pod uwagę fakt, że – z wyłączeniem pracowników zatrudnionych w ruchu ciągłym – standard czasu pracy jest taki sam dla wszystkich, a różnić może się jedynie jego wymiar dobowy. W związku z tymi różnicami liczba przepracowanych godzina nadliczbowych jest liczona na koniec okresu rozliczeniowego.

Co wchodzi w skład wynagrodzenia

Wynagrodzenie, które przysługuje pracownikowi za nadprogramowe godziny pracy, składa się z podstawy – mając tu na myśli wynagrodzenie zasadnicze, plus 100% albo 50% wynagrodzenia – zależne jest to od dnia, w którym pracownik wykonywał pracę w nadmiarze.

Czym jest normalne wynagrodzenie za nadgodziny

Normalne wynagrodzenie za nadgodziny składa się z:

• wynagrodzenia zasadniczego (wynika z indywidualnego zaszeregowania określonego stawką za liczbę godzin lub w wymiarze miesiąca);
• innych składników, z których  wynika wynagrodzenie. Są nimi między innymi: stałe dodatkowe wynagrodzenie, dodatek funkcyjny, dodatek wynikający z pracy w porze nocnej itd.

Obliczenie normalnego wynagrodzenia za 1 nadgodzinę

Za przepracowane nadgodziny należy się zapłata. Do obliczenia dodatku musimy wykonać następujące kroki:

1. Obliczenie wynagrodzenia określonego stawką miesięczną — wynagrodzenie podstawowe + wszystkie dodatki.
2. Podzielenie otrzymanej sumy przez ilość godzin do przepracowania zgodnie z rozkładem czasu pracy.

Przykładowo:

Osoba zatrudniona otrzymuje stałą pensję za przepracowany miesiąc. Wynosi ona 6000 złotych. Poza tym przydzielany zostaje mu dodatek specjalny w kwocie 300 zł. Pracuje w standardowym systemie czasu przeznaczonym na pracę, który wynosi 8 godzin dziennie w pięciodniowej  normie pracy.

W maju 2022 roku pracownik był zobowiązany do wyrobienia 168 godzin pracy. Osoba zatrudniona finalizowała ważny projekt, przez co zmuszona była zostać po pracy dwa razy, na 2 godziny.

4 nadgodziny – Jaka jest wysokość wynagrodzenia?

(6000 zł + 300 zł): 168 = 37,5 zł — suma za 1 godzinę nadwymiarową;

37,5 zł x 4 = 150 zł – należność za nadgodziny. 

Dodatek za nadgodziny

Istnieją dwie zależności, jeśli chodzi o kwestie dodatku za nadprogramowe godziny pracy:

Ile są płatne nadgodziny nauczyciela 

W szczególnych przypadkach, które podyktowane mogą być jedynie brakiem innych możliwości zrealizowania programu nauczania, nauczyciel może być zmuszony do odbycia odpłatnej, dodatkowej pracy w godzinach nadmiarowych. Odbywa się to zgodnie z posiadaną specjalizacją. Liczba tych nadgodzin nie ma prawa przekroczyć 1/4 tygodniowego obowiązkowego przydziału godzin zajęć dydaktycznych. Jednakże przypisanie pedagogowi większej liczby godzin nadliczbowych może nastąpić jedynie za zgodą wcześniej wspomnianego nauczyciela. Choć warto nadmienić, że liczba nadgodzin, które przypadają na standardowy, obowiązujący nauczyciela wymiar pracy nie powinna przekroczyć ½ tygodniowego czasu zajęć dydaktycznych.

Warto także wspomnieć o tym, że pracujących w edukacji obowiązują inne zasady. Różnice są m.in. w przypadku pracy w godzinach nadliczbowych. Poprzez ten termin należy rozumieć jedną, przydzieloną pedagogowi godzinę zajęć dydaktycznych, wychowawczych bądź opiekuńczych, których zakres przekracza standardowy, tygodniowy oraz wchodzący bezpośrednio w obowiązkowy wymiar godzin zajęć.

Wynagrodzenie za godziny nadliczbowe powinno się wypłacać zgodnie ze stawką indywidualnego zaszeregowania nauczyciela, uwzględniając wszelkie dodatki za pracę w szczególnych warunkach.

Podsumowanie

Każdy zatrudniony pracownik powinien znać swoje prawa. Warto wiedzieć, jak obliczyć wynagrodzenie podstawowe i wynikające z pracy w godzinach nadliczbowych. Także pracodawcy zobowiązani są pamiętać o wskazanych powyżej kwestiach, aby współpraca między pracownikiem a pracodawcą przebiegała na możliwie najkorzystniejszych warunkach dla obu stron.